صفحه نخست | سخن سبز | در باره مسجد | فعالیت ها | برنامه ها | حماسه حضور | نخبگان | حامیان | پرسش و پاسخ | نوا و نما | پیوندها | ارتباط با ما

      هفته پاياني مهر ماه (24 لغايت 30 مهر) درايران به نام هفته بهداشت روان نام گذاري شده است.

    به همين مناسبت همه ساله فعاليت هايي از قبيل : تاليف و توليد مقالات آموزشي، بروشور، پوستر، برگزاري كارگاه آموزشي و همايش به منظور ارتقاء سطح آگاهي عمومي ، بهبود سلامت روان و كيفيت زندگي توسط متخصصين علوم روانپزشكي و روانشناسي و ساير كارشناسان بخش بهداشت و درمان ، آموزش و پرورش و NGO ها در سراسر كشور انجام مي شود. 

****************

بهداشت روان( نوشته: دكتر مهدي پاك روان نژاد، دكتر مجيد صادقي )

 تعریف بهداشت روان:

بهداشت روان، دانش و هنری است كه به افراد كمك می‌كند تا با ايجاد روش هايی صحيح از لحاظ روانی و عاطفی بتوانند با محيط خود سازگاری نموده و راه حل های مطلوب‌تری را برای حل مشكلاتشان انتخاب نمايند.

پیشینه :

تقريبا از سال 1930 يعني بعد از تشكيل اوّلين كنگره بين المللی بهداشت روان بود كه اين رشته بصورت جزئی از علوم پزشكی درآمد. در سال 1948 در سوّمين كنگره بين المللی بهداشت روان كه در لندن تشكيل شد اساس فدراسيون جهانی بهداشت روان بنيان گذاری شد و در همان سال اين فدراسيون به عضويت رسمی سازمان يونسكو و سازمان جهاني بهداشت درآمد. در سال 1336 برنامه های روانشناسی و بهداشت روان از راديوی ايران آغاز شد و در سال 1338 اداره بهداشت روانی در اداره كلّ بهداشت وزارت بهداری وقت، تشكيل گرديد.

 بیماری های روانی:

روز به روز بر اهمیت بیماری های روانی افزوده می شود، زیرا جامعه ما وارد عرصه صنعتی شدن شده است و بیماریهای روانی نیز شایع شده اند:

1.       بيماري های روانی مانند بيماري های جسمی كشنده نيستند و در نتيجه, مبتلايان به اين نوع بيماري ها روی هم انباشته می شوند.

2.       عدم اطلاع از بيماری, درمان به موقع انجام نمی‌شود كه همين امر باعث مزمن شدن بيماری گشته

3.       عدم برنامه صحيح و اطلاع كافی از روش های پيشگيری و درمان

4.       امروزه 25% مردم جهان دچار يكی از انواع اختلالات روانی ـ عصبی ـ رفتاری هستند (به جز اعتياد به مواد مخدر, الكل و ساير موارد).

 اقدامات لازم در حوزه بهداشت روان:

1.       ارتقاء آگاهی هاي جامعه در مورد اين بيماري ها.... افزايش سطح بهداشت روانی

2.       تشخيص زودرس اختلالات روانی و درمان آنها

3.       پيشگيری از عوارض و عود بيماری و توانبخشی بيماران

4.       پيشگيری از بروز بيماري های روانی از طريق پيشگيری و درمان بيماري های جسمی.

 اهداف بهداشت روان:

1 ـ خدماتی:  پيشگيری از ابتلا به اختلالات روانی، بيماريابی، درمان سريع و پيگيری بيماران ، كمك های مشاوره ای

2 ـ آموزشی: آموزش بهداشت روانی برای اطرافیان بيماران روانی ، آموزش بهداشت روانی همگانی و آشنا ساختن مردم جهت همكاری و استفاده از سرويس های موجود.

3 ـ پژوهشی: شامل تحقيق در زمينه پيشگيری و نيز علل، نحوه شروع و درمان( اختلالات روانی، عقب ماندگی ذهنی، اعتياد و انواع انحرافات اجتماعی ) در مدارس، دانشگاه ها، سربازخانه ها، مراكز قضائی و انتظامی، كارخانه ها، درمانگاه های عمومی، مراكز بهداشتی درمانی

4 ـ طرح و برنامه ريزی بهداشتی: شامل برنامه ريزی در باره ايجاد گسترش مراكز جامع روانپزشكی منطقه ای، مراكز بهداشت مادر و كودك و تنظيم خانواده، مراكز كودكان استثنايی، مراكز ارائه خدمات درمان های روانپزشكی و ايجاد هماهنگی بين برنامه های خدماتی، آموزشی و پژوهشی است.

 ويژگي های افراد سالم از بعد رواني:

1.       آرامش احساس امنيّت و كفايت

2.       توانايي های خود را در حد واقعی، ارزيابی می‌كنند, نه بيشتر و نه كمتر

3.       به خود احترام می‌گذراند (Self- respect) و كمبودهای خود را مي‌پذيرند

4.       به حقوق ديگران احترام می‌گذارند

5.       می‌توانند به ديگران علاقمند شوند و آن ها را دوست بدارند  /می‌توانند احترام و دوستی ديگران را جلب كنند

6.       می‌توانند نيازهای زندگی خود را برآورده سازند و برای دشواري هايی كه در زندگی آنها پيش می‌آيد راه حلّی پيدا كنند

7.       قادرند مسئوليت های روزمرة خود را با برگزيدن اهداف معقول پيش ببرند

8.       تحت تاثير عواطف, ترس, خشم, عشق يا گناه خود بطوری قرار نمی‌گيرند كه زندگيشان پريشان شود.

 نشانه های هشدار دهنده در بیماری های روانی:

1.       احساس نگراني دائمی / ناشادی دائمی به علل ناموجّه/ ترس بی جهت  دائمی

2.       از دست دادن آسان تعادل روانی

3.       بی خوابی مكرّر

4.       افسردگی و سرخوشی متناوب بصورت ناتوان كننده

5.       بی‌علاقگی و تنفّر دائمی نسبت به مردم

6.       آشفتگی زندگی

7.       عدم تحمل دائمی فرزندان

8.       همواره خشمگين و بعد دچار پشيمانی شدن

9.       دائما حق را به جانب خود دادن و ديگران را ناحق شمردن

10.   احساس درد و شكايت های بی‌شمار بدنی كه علّتی برای آن پيدا نمی شود.

 به عقيده دكتر منينگر اگر شخصی وجود يكی از علائم فوق را در خود قطعی بداند بايد به او كمك شود.

 جمعيت های آسيب پذير از بعد روانی:

بيماران و معلولين روانی, عقب ماندگان ذهنی, بيماران صرعی, سالمندان, معتادان, بيكاران, نيازمندان اقتصادی, كودكان و نوجوانان, زنان باردار, جدا شده و داغديده, افراد بی سرپرست, زندانيان . . . و مهاجران. پس قشر آسیب پذیر در الویت بهداشتی قرار دارند:

 1ـ افسردگی: شيوع افسردگی در ايران حدود 7/7% جمعيت 15 ساله به بالا است.

2ـ اسكيزوفرنی: وخيم ترين بيماری روانی

3 ـ زوال عقل (دمانس): با بالا رفتن سطح بهداشت عمومی و افزايش ميانگين سنّی جامعه تعداد موارد زوال عقلی به تدريج بالاتر خواهد رفت

4 ـ عقب ماندگی ذهن

5 ـ صرع

6ـ خودكشی: سوّمين علّت مرگ در سنين 15 تا 30 سالگی . 95% افرادی كه اقدام به خودكشی می‌كنند مبتلا به بيماری های روانی بويژه افسردگی هستند.

 انواع بيماري های روانی:

1 ـ بيماري های عمده يا روان پريشی (Psychosis) 

1.       روان گسيختگی (schizophrenia): شكاف شخصيت و عدم احساس واقعيت

2.       افسردگی ـ سرخوشی (Manic- depressive): افسردگی ژرف و هيجان شديد نوسان دار

3.       سوء ظن شديد و هذيان (paranoia): سوء ظن بی دليل به همه چيز در چارچوب توهّم

2 ـ بيماري های غيرعمده

1.       روان نژندی يا نِوروز: از دست رفتن توانايی واكنش هنجار در برابر موقعيت های گوناگون زندگی

2.       اختلالات شخصيتی: ناشی از تجربيات اسف انگيز دوران كودكی

 علل بيماري های روانی:

بيماري های عضوی: آرتريواسكلروز عروق مغزی، سرطان ها، بيماري های متابوليك، برخی بيماري های نرولوژيك، بيماري های غدد درون‌ريز، بعضی از بيماري های مزمن، صرع و . . .

وراثت: در كودكی كه پدر و مادرش هر دو روان گسيخته اند, احتمال ابتلاء به روان گسيختگی 40 برابر بيشتر از كودكاني است كه پدر و مادر سالم دارند.

عوامل اجتماعی: نگراني ها، تنش های عاطفی، ازدواج های اجباری، گسستگی خانواده، فقر، شهرنشينی، صنعتی شدن جامعه، مهاجرت، عدم امنيت اقتصادی، طرد شدن، از ياد رفتن، ظلم و . . .

عوامل محيطي :

سمومی مثل جيوه، دی‌اكسيد كربن، منگنز، قلع، تركيبات سرب

داروهايی نظير باربيتورات ها، گريزوفولوين، الكل

كمبودهاي تغذيه ای مثل كمبود ويتامين و پيريدوكسين، كمبود يُد

عفونت ها مثل سرخك، سرخجه و عفونت های پيرامون زايمانی كه بر تكامل مغزی تاثير دارند

پرتوتابی در هنگام تكامل عصبی

حوادث و تصادفات : اعم از حوادث و بلاياي طبيعي و ساخته دست بشر

مذهب:افراد مذهبی کمتر به بیماریهای روانی مبتلا می شوند و نیز به درمانها بهتر پاسخ می گویند

 پيشگيری از بيماري های روانی:

اولیه:مقاوم نمودن جامعه و قشر آسیب پذیر در مقابل اختلالات از طریق دخالت کردن در  عوامل ژنتیکی ، محیطی ، اجتماعی(مثلا مشاوره قبل از ازدواج برای زوج ها و خانواده ها)

ثانویه: جلوگیری از عوارض بیماری های روانی از طریق:آموزش ، پیگیری موارد بیماری ، بیماریابی در جامعه ، ارائه خدمات درمانی

ثالثیه:پیشگیری از مزمن شده اختلال روانی و کاهش ناتوانی های فردی و جمعی از طریق

1.                 شناسايی مبتلايان به اختلالات روانی مزمن

2.        حمايت از مبتلايان شناخته شده به منظور جلوگيری از عوارض احتمالی ناشی از اختلال، مانند خودكشی، اعتياد، فرار از منزل، فحشاء و ساير انحرافات اجتماعی، با درگير ساختن خانواده ها و ساير مراجع ذيربط

3.                 اقدامات عملی برای بازتوانی مبتلايان از طريق كاريابی، حمايت مالی و اشتغال در مراكز نيمه وقت

4.                  ارائه خدمات مراقبت

5.                  تاسيس واحد های نوتوانی در بخش های روانپزشكی

6.                   آموزش خانواده ها در نحوه برخورد با بيماران خود و مسئوليت پذيری آنها نسبت به بيماران.

 ***************

آرامش را این گونه تجربه کنیم

1.                 به هنگام تنش ، از تندي حركات خويش بكاهيد و آگاهانه بيان و حركات خود را ملايم كنيد. 

2.                  نيروي عصبي را كه در دستان و سر انگشتان شما متمركز شده، با گرداندن دانه هاي تسبيح كاهش دهيد.

3.                 آنان كه به بهترين شكل زندگي مي كنند، كساني هستند كه در خُردترين كار خويش به تحسين مي نگرند.

4.       مصرف نيكوتين، كوكائين، قهوه زياد و الكل، آرامش را به هم مي زند. مصرف مداوم اين مواد اعتياد زاست. جايگزين ديگري براي آنها بيابيد. 

5.                 ليواني آب سرد بيش از نوشيدني هاي ديگر شما را آرام مي كند. اثر فنجاني آب گرم ، حتي از اين هم بيشتر است.

6.       به تماشا نشستن منظري دور، به ويژه ديدگاهي طبيعي آرام بخش ترين چيز است. زماني كه چشم آرام يابد ، تن شما نيز آرامش مي يابد.

7.                 لبخند، عضلات چهره را آرامش مي بخشد و بر زنجيره ي بازتاب هاي عاطفي اثر مي نهد و شما را آرام مي كند.

8.       تنگناهاي زماني، ريشه بسياري از تنش ها است. در هر محدوده زماني  تنها يك تنگنا را بپذير، و از اين طريق سرور زمان خويش باش.

9.       در هر تلاشي زماني فرا مي رسد كه بايد كار را رها كرد. وانهادن كار لاينحل به آينده ، مهارتي است كه مردمان آرام از آن برخوردارند.

10.     هنگامي كه در روزي پر تنش، تلاش بي اثر مي ماند ؛ به مكاني آرام و تاريك برو و به نفس هاي خود گوش فرا ده، چندان كه تن آرامي فرا رسد.

11.     بدان سان كه نگرش و خلق و خوي گروه بر فرد اثر مي نهد ، فرد مصمم نيز مي تواند گروه را متأثر سازد. با حركت آرام و سخن گفتن به نرمي ، شما نيز مي توانيد گروه را آرام سازيد.

12.     اگر نكته هاي موجودِ بحث خود را مرتب كنيد و به ديگران اجازه ندهيد شما را آشفته كنند ، وقت بيشتري براي آرام بودن مي يابيد.

13.             ماساژ پشت دست با سر انگشت ها ، شما را در دستيابي به آرامش كمك مي كند.

14.             گاهي لباس با طرح هاي كودكانه بپوشيد. چنين كاري يادآور روزهاي شاد زندگي است.

15.     تفاوت ميان فرودست و فرادست، در نگرش هاست. فرادست كار خود را مهم مي داند و با خشنودي كه از اين طريق فراهم مي شود به آرامش دست مي يابد.

16.      هنگامي كه بحث و تعارض كار را مشكل مي كند، به سادگي از بحث دوري گزينيد و آن را به زماني ديگر موكول كنيد  و از آرامشي كه مي توانيد بدان دست يابيد شگفت زده شويد.

17.             رنگ صورتي و سبز در دستيابي جان آشفته به آرامش اثري جادويي دارد.

18.             جزئيات جذاب هر لحظه را درياب، از هر صدا و رنگ نشاط آور شادمان شو، از چنين راهي است كه آرامش فرا مي رسد.

19.             در هر جا هستي و به هر جا مي روي ، اندكي بر زيبايي آن مكان بيفزا، يا در زيبايي آنجا سهيم باش.

20.             تعارف و خوشامد گويي احساسي نيكو پديد مي آورد؛ حالتي كه از احساس مخاطب هم بهتر است.

21.             مجال انتخاب و انجام دادن بسيار است، آن چه انجام شدني نيست فراموش كن.

22.     هر چه بيشتر گذشت داشته باشي، در انجام تمرين هاي آرام بخش تواناتر خواهي بود. با گذشت بيشتر، تشويش زندگي را كمتر كنيد.

23.             خوش خو باشيد و با خوي خوش سخن بگوييد. خوش خويي بيشتر، آرامش بيشتر.

24.             جوياي تغيير باشيد و تغيير را بپذيريد.

25.     به هنگام تنش به كاري ديگر بپرداز. جايي بايست كه غالباً نمي ايستي ؛ جايي بنشين كه به عادت نمي نشيني؛ به گونه اي بينديش كه تاكنون نمي انديشيدي.

26.             به باورهاي دینی و آييني خويش بپرداز، بي ترديد يكي از آرامش بخش ترين رفتارها، روي آوردن به نيايش و نماز است.